Arjen Lucassen (Ayreon)
“De Ayreon-shows in 013 zijn eigenlijk gekkenwerk”
Met het album The Source behaalde Ayreon eerder dit jaar voor het eerst de eerste plek in de Nederlandse albumlijst. Het succesvolle project van Arjen Lucassen is echter al sinds de release van het eerste album in 1995 een wereldwijd fenomeen. Een fenomeen dat in september voor het eerst een live-incarnatie krijgt met een uitverkochte reeks shows in het Tilburgse 013.
Als één ding Ayreon kenmerkt, is dat het project wars van muzikale en vooral ook wars van technologische trends opereert. Dat geldt ook voor het werk dat hij doet onder namen als Star One, Guilt Machine of The Gentle Storm. Het fysieke product van Lucassens werk verkoopt nog altijd goed door. The Source, het eerste Ayreon-album dat via Mascot Label Group op de markt is gebracht, is daarop geen uitzondering. Lucassen stelt dat zijn groep fans uitermate loyaal is en dat het digitale tijdperk weinig vat op hun koopgedrag heeft. “Toen het album The Human Equation in 2004 uitkwam, waren de tracks al gelekt als MP3. We deden een akoestische showcase in Stairway To Heaven in Utrecht en iedereen zong de toen nog niet uitgebrachte liedjes al mee. Het was massaal gedownload. ‘Ik kan het vanaf nu wel schudden’, dacht ik. Vervolgens werd dat het best verkochte Ayreon-album tot dan toe. Men had het gedownload om het zo snel mogelijk te kunnen horen, maar daarna gewoon gekocht. Dat kopen gebeurt nog steeds, daar ben ik heel blij mee. In een tijd dat alles snel en vluchtig moet, zijn er gelukkig nog veel liefhebbers die echt in een album willen duiken en zich dusdanig betrokken voelen bij een productie dat ze het in huis willen hebben.”
Geen doorgestoken kaart
De betrokkenheid bij Ayreon voedt Lucassen via sociale media. Hij houdt persoonlijk contact met een ieder die vragen stelt en werkt in de online communicatie – met hulp van zijn label – gestaag naar een release toe. “Begin dit jaar zetten we de ruim 13 minuten durende video van het nummer The Day That The World Breaks Down, de openingstrack van The Source, online. Die video vraagt veel van de kijkers, want het introduceert het album muzikaal, de meeste gastzangers maken er hun opwachting in en via ondertitels geef ik commentaar bij wat je ziet en hoort. Die clip is heel goed bekeken en maakte dat de vraag naar het album enorm toenam. We hebben vanaf dat moment gestaag naar de release toegewerkt.” The Source stootte Ed Sheeran van de eerste plek in de albumlijst. Toch verandert zo’n nummer 1-notering weinig, constateert Lucassen. “Het is leuk, maar ik maak geen muziek voor de massa. Ik word niet opeens op radio of televisie gedraaid als ik op de eerste plek sta. De twijfelaar in mezelf zegt dan ‘misschien zijn er die week wel niet zo veel andere albums verkocht’. Soms hoor ik dat mensen denken dat het doorgestoken kaart is. Dat ik alles zelf opkoop. Maar het album kwam in Duitsland op de tiende plek en wist ook in Scandinavië hoog te scoren. Amerika is ook een land waar een belangrijk deel van mijn markt ligt. Dat kán geen doorgestoken kaart zijn. Ik ben in feite een kluizenaar uit Oudenbosch, maar ik opereer weldegelijk internationaal. Dat maakt dat ik van de muziek kan leven.”
Uit de comfort zone
Lucassen leeft voor zijn muziek en houdt volledige focus op zijn minutieus in elkaar gezette albums waarop hij verhalen uiteenzet met hulp van gastmuzikanten als op The Source Floor Jansen (Nightwish), James LaBrie (Dream Theater), Tommy Karevik (Kamelot), Simone Simons (Epica), Mark Kelly (Marillion), Paul Gilbert (Mr. Big) en vele anderen. “The Source is echt mijn rockalbum geworden”, zo zegt hij. “Waar de vorige Ayreon The Theory of Everything met medewerking van onder meer Keith Emerson, Steve Hackett en Rick Wakeman echt een progrock-album was. Ik probeer mezelf te blijven ontwikkelen en zou in de toekomst ook graag met artiesten samenwerken uit andersoortige genres. Mijn verlanglijstje is eindeloos. Dat blijkt echter best lastig, want veel mensen die ik benader schrikken toch nog een beetje terug van het ‘metal’ of ‘prog’ imago dat ik u eenmaal heb. Mij gaat het echter om buiten de ‘comfort zone’ te werken. Ik heb helemaal niets met hiphop bijvoorbeeld. Maar als een rapper mij zou vragen iets voor zijn album in te spelen, graag! Kom maar op! Dat houdt het spannend! Soms is het jammer dat niet meer artiesten er zo in staan.” Het werken buiten de ‘comfort zone’ maakt dat Ayreon 15, 16 en 17 september aanstaande een residentie houdt in het Tilburgse 013, de eerste Ayreon-shows in de geschiedenis van het project. “Ik heb nooit zo veel interesse gehad in optreden met materiaal dat al af is, ik steek mijn energie liever in het creëren van nieuwe muziek”, aldus Lucassen. “Ik voel me op het podium ook nooit heel erg op mijn gemak. Dit is wel een grote stap voor me. Zeker omdat er zo veel gastartiesten nodig zijn, werken we al twee jaar aan de concerten.”
Once in a lifetime
De basis voor de shows in Tilburg ligt in de theatervoorstelling The Theater Equation die in 2015 in het nieuwe Luxor in Rotterdam viermaal is opgevoerd. “Het was een theaterversie van het album The Human Equation. De vraag naar kaarten oversteeg alle verwachtingen. Ik stond zelf niet actief op het podium, maar was er wel elke avond bij en ontmoette fans die vanuit de hele wereld naar Rotterdam waren gereisd om erbij te kunnen zijn. Toen ik zag hoeveel waarde de mensen hechten aan live-opvoeringen van Ayreon-werk, is het idee geboren om eenmalig Ayreon Univers shows te doen. Sinds de verbouwing heeft het Tilburgse 013 een capaciteit van 3.000. Zij zeiden direct ‘we kunnen er twee boeken, met een optie op een derde’. Ze hadden gelijk, het verkocht in no-time uit. We hadden een hele week kunnen doen, maar dat haalt het speciale eraf voor mij. Drie, plus de uitverkochte try-out, is genoeg. Slechts zo’n dertig procent van de kaarten is in Nederland verkocht. Mensen komen vanuit Nieuw Zeeland en Australië tot Zuid-Amerika naar Tilburg toe. Alleen in Groenland zijn geloof ik geen kaarten verkocht, heel surrealistisch. De Ayreon-shows in 013 zijn eigenlijk gekkenwerk, we hebben zestien vocalisten en acht muzikanten die allemaal nog nooit in deze vorm met elkaar gewerkt hebben. We hebben ze twee jaar terug al vast moeten leggen om geen conflicterende schema’s te hebben en in de tussentijd heb ik met musical director Joost van den Broek de nummers geselecteerd waarvan ik denk dat ze live het best tot hun recht komen. Om alles in goede banen te leiden hebben we een heel strak opgesteld draaiboek gemaakt. Het licht en de visuals staan van minuut tot minuut al vast. Aan de hand daarvan, kan iedereen zijn partijen los van elkaar instuderen in de periode tot de optredens. We zetten 25 camera’s in om de shows op te nemen, zodat we het uit kunnen brengen voor hen die achter het net hebben gevist. We hebben de productionele lat enorm hoog gelegd. Dit moet voor iedere betrokkene, zowel de muzikanten als het publiek, een ‘once in a lifetime’ ervaring worden.”
[Dit interview is oorspronkelijk gepubliceerd in de augustus 2017-editie van EB Live]
